مجموعه قطب در دهلی - هند

مجموعه قطب یا قطاب مجموعه آثاری تاریخی در ناحیه Mehrauli دهلی است که شامل یک مناره بسیار مرتفع، مسجد قوة الاسلام، ستونی فلزی، مقبره و مدرسه و چند بنای دیگر است که نمادی از نفوذ فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی در این شبه‌جزیره محسوب می‌شود. در زیر به طور خلاصه به هر کدام از بناهای فوق اشاره می‌کنیم:

مناره قطب: مهم‌ترین بنای این مجمومه تاریخی، مناره‌ای است بسیار مرتفع و ۷۳ متری که گفته می‌شود دومین مناره بلند کشور هندوستان است. این مناره مرتفع که از پودر سنگ به رنگ سرخ و سنگ ماربل (نه لزوما مرمر) ساخته شده ۱۴.۳  متر ضخامت در پایه و ۲.۷  متر در نوک خود را داراست و در دیواره آن نوشته‌هایی عربی و قرآنی و همینطور فارسی حک شده است.
ساخت این بنای باشکوه در سال ۱۱۹۲ توسط قطب‌الدین آیبک - اولین سلطان دهلی- به تقلید از برجی مرتفع در افغانستان ساخته شد و اگرچه چندبار به علت زلزله و رعد و برق آسیب دید ولی بارها و توسط سلاطین مختلف و معمارانی از سراسر جهان مرمت و بازسازی گردید.
قبل از سال ۱۹۸۱ بازدیدکنندگان می‌توانستند وارد مناره شد و تا بالای آن بروند ولی بعد از حادثه کشته شدن ۴۵ نفر - غالبا دانش‌آموز- به علت قطع برق و سقوط آسانسور، بازدید عمومی از داخل مناره ممنوع شد.
ستون آهنی: ستونی فلزی، به رنگ سیاه و ظاهری غریب است که مردم محلی معتقدند اگر بتوانید از پشت دستان خود را به دورش حلقه کنید به آرزوتان خواهید رسید! به هر صورت خواصی چون عدم فرسایش در طی زمان‌های طولانی این ستون و ناشناخته بودن جنس فلز آن سبب شده تا شایعات و افسانه‌های مختلفی در مورد آن بوجود آید. به هر صورت این ستون فلزی با ۷ متر ارتفاع در سال ۷۰۰ میلادی در این مکان نصب شد که بعد از ۱۶۰۰ سال به همان شکل اولیه باقی مانده که دانشمندان علت عدم فرسایش آن را وجود مقدار زیادی فسفر می‌دانند که مانع اکسید شدن آهن بوده و از فرسایش آن جلوگیری می‌کند.

دروازه «آلای دروازا»: به عنوان اصلی‌ترین دروازه بخش جنوبی مسجد قوت‌الاسلام در سال ۱۳۱۱ میلادی ساخته شد. این دروازه گنبدی شکل با سنگ سرخ‌رنگ تزئین شده و نوشته‌هایی به زبان عربی نیز توسط معماران ترک آن در بخش‌های مختلفش نگاشته شده است و نماد معماری اسلامی-ترکی محسوب می‌شود. به علت عدم آشنایی حاکمان بعدی دهلی از معماری اسلامی، این دروازه گنبدی شکل همچنان نماد صحیح معماری اسلامی-ترکی محسوب می‌شود.
مسجد قوت الاسلام: این مسجد که به نام‌های مسجد قطب یا مسجد دهلی نیز شناخته می‌شود توسط موسس سلسله‌ی غلامان دهلی یعنی قطب الدین آیبک به عنوان مسجد دهلی بعد از فتح آن توسط مسلمانان ساخته شد و امروزه به عنوان قدیمی‌ترین نمونه معماری سلسله پادشاهی غوریان (سلسله‌ای اصالتا تاجیک-ایرانی) شناخته می‌شود.
ساخت این مسجد در سال ۱۱۹۳ میلادی همراه با ساخت مناره عقب و کاملا مستقل از هم آغاز شد ولی بعد از مناره قطب به عنوان مناره مسجد جهت اذان گویی استفاده شد.
طبق کتیبه‌های فارسی موجود در بخش شرقی داخل مسجد، برای ساخت آن حدود ۲۷ معبد هندو و نیز معبد مربوط به پیروان آئین Jain تخریب شدند که البته بخشی از معبد جین در بیرون مسجد باقی ماند.
امروزه متاسفانه تنها خرابه‌‌ای از این مسجد باقی مانده است.
مناره ای به نام آلای نیز در این محل قرار دارد که در ابتدا ارتفاع در نظر گرفته شده برای آن بیشتر از مناره قطب بوده است ولی بعد از رسیدن به ارتفاع ۲۴.۵  متری از ساخت بقیه آن منصرف می‌شوند. امیرخسرو دهلوی نیز در کتاب خود به ساخت این مناره اشاره کرده است.
از دیگر بناهای تاریخی موجود در نزدیکی این مجموعه می‌توان به مقبره‌ی زیبای ادهم خان، چند قصر تابستانی مانند ظفرمحل، جهازمحل و همچنین مقبره قطب‌الدین بختیار کاکی اشاره نمود.